Gençlerde sigara kullanımı, bilinen zararlarına, her geçen gün artan fiyatına, yayımlanan kamusal spotlara rağmen, hala çok yaygın. Peki bu durum nasıl açıklanabilir?

Dünya Sağlık Örgütü’nün yayımladığı 2014 verilerine göre, Türkiye’de 13-15 yaş tütün kullanım yaygınlık oranı erkeklerde %20,3, kızlarda ise %12,8. Yani bu verilerine göre, Türkiye’deki 13-15 yaş arasındaki her beş erkekten biri tütün tüketiyor! Üstelik 15 yaş üzerindeki erkeklerde bu oran %41.4’e fırlıyor! Kızlarda ise %13.1’le biraz daha hafif yükseliş gösteriyor. Üstelik, bilinçlendirmeye bağlı bir azalma beklenirken, bu oranlar hem kızlarda hem de erkeklerde bir önceki yıla göre artış sergiliyor!

Gençlerdeki sigara tüketimini anlayabilmek için hem sosyal, hem organik, hem de psikolojik bakış açılarından değerlendirmek gerekir. Bu yazımda, sigaranın toplumumuzdaki yerine ve sağlığımız üzerindeki etkisine de kısaca değinsem bile, ağırlığı sigaranın çalkantılı ergenlik dönemindeki yerine vermeye çalışacağım.

Türkiye, en büyük tütün üreticilerinden

Türkiye; Çin, Amerika, Hindistan ve Brezilya’dan sonra en büyük tütün üreticisidir. Üretilen tütünün %90 ile %95’i sigara üretiminde kullanılır. Tütün ve Alkol Piyayasası Düzenleme Kurumu raporuna göre, 2015 yılında 103,2 milyar adet sigara iç satışı gerçekleşmiştir. İthalat ve ihracından ise 464 304 320 dolar gelir elde edilmiştir. Yani ülkemizde tütün, ekonomik getirisi yüksek, 18 yaş sonrası için yasal ve oldukça yaygın bir maddedir. Son yıllarda, sigarayı önleme çalışmalarına ağırlık verilmiş; kapalı mekanlarda kullanımına ve reklamlaştırılmasına kısıtlamalar getirilmiş, zorunlu kamu spotları yayınlanmıştır. Televizyonda sıkça rastladığımız kamu spotlarının çoğu ‘anne’ veya ‘baba’ların sigarayı bırakmasına yöneliktir. Oysa, paylaştığım veriler ışığında, gençlerdeki sigara tüketimi son derece ciddi ve dikkat gerektiren bir konudur.

Nikotin, bağımlılık potansiyeli en yüksek maddelerden biri

Sigaranın esas maddesi olan nikotin, bağımlılık potansiyeli en fazla olan maddelerden biridir. Sanılanın aksine, eroinden bile daha hızlı bir şekilde kişiyi kendine hapseder. Sağlık üzerindeki etkileri göz önüne alındığında ise, psikoaktif maddeler arasında en öldürücü olanıdır. Özellikle sigara dumanı, pek çok hastalığa dolaylı ve direkt olarak sebep olur. Sigaranın yol açtığı rahatsızlıkların başında kanserler, kalp- damar hastalıkları ve solunum yolu hastalıkları gelmektedir. ‘Bunları okuya okuya artık ezberledik ‘ dediğinizi duyar gibi oluyorum. Peki, herkes tarafından bilinen bu yan etkilere rağmen gençler niçin sigara tüketimlerini arttırıyorlar?

ve Ergenlik dönemi….

Ergenlik dönemi; bedensel değişikliklerin olduğu, bununla beraber de kimliklerin yeniden şekillendiği bir dönemdir. Bu dönem, bir yandan çocuk kimliğine veda etmeyi gerektirir

, bir yandan da oluşmakta olan yeni kimliklerini sorgulamayı gerektirir. Yeni kimliklerinin şekillenmesinde model aldıkları kişiler ve akranları büyük rol oynar.

Bu çerçevede, sigaraya başta aile olmak üzere, model alınan kimseler tarafından (sanatçılar, akranlar) yüklenen anlamlar önemlidir. Sigaranın bir ‘erkeklik’ belirtisi olduğu vurgusunda bulunan ailelerde, sigara kullanımı yetişkinliğe geçişin simgesi olarak algılanabilir. Aynı şekilde,  filmlerdeki karakterlerden etkilenerek,  ‘çekici’ görünmek için sigaraya başlanabilir. Ergen, çevresinden sigaranın ‘rahatlattığı’ önyargısını öğrenebilir.

Yaşları gereği ailelerine mesafe koymaya çalışan gençler için, arkadaş gruplarına dahil olmak çok önemlidir. Sigara, bazen arkadaş gruplarına dahil olmayı kolaylaştırır (okul kapısı önünde muhabbet, çakmak değiş tokuşu vs). Ayrıca, gençlikte yasaklara karşı bir çekim oluşur ve yasaklarla oynama, yaşıtlar arasında kimi zaman alkışlanır.

Sigaraya başlamanın sık nedenlerinden bir başkası ise, gençlerin beklemelere, boşluklara tahammülsüzlüğüdür. Ergenlik (cinsel, entelektüel, bedensel) hareketlenmenin yoğun olduğu bir dönemdir. Bunun yanında endişenin, özgüven eksikliğinin de sıkça yaşandığı bir zaman dilimidir. Hiçbir şey yapmadan beklemek yerine, elinde sigara ile beklemek genci daha güvende hissettirir.

Özet olarak sigara gençlere, yetişkin dönemine geçişte olmayı arzuladıkları kimlikte görünmeyi sağlayabilir. Bu sebeple, gençleri sigara kullanımlarından dolayı yargılamadan evvel, onları anlamak, yaşadıkları zorluklara, sorgulamalarına, kulak vermek önemlidir. Bu mesaj onlar için sigaranın uzun vadede onlarda yol açacağı sağlık problemlerinden daha çok etkili olabilir.

Romina Boduroğlu

Kaynakça

http://www.tapdk.gov.tr/

http://www.who.int/tobacco/research/youth/health_effects/en/

Valleur M, Matysiak J-C, Les addictions: Panorama Clinique, mod;eles explicatifs, debat social et prise en charge, Paris, Armand Colin, 2008, 382 p.